ერთხელ ჩემმა მეგობარმა მითხრა:

რა მინდა ბერლინში?

გავოგნდი. მერე დააყოლა:

კლუბები არ მიყვარს. აბა, რა უნდა ვაკეთო იქ?!

არ ვიცი როდის მოხდა ეს. როდის გახდა ბერლინი აუცილებლად იმ ხალხის ქალაქი, ვისაც ღამის ცხოვრება უყვარს მაინცდამაინც, მაგრამ ძალიან გამაბრაზა ამ არასწორმა წარმოდგენამ ჩემი საყვარელი ქალაქის მიმართ.

ცხადია, იმ წამსვე დავიწყე იმის მტკიცება, რომ არაა ბერლინი მხოლოდ ბერგაჰაინის ქალაქი და დიდხანს ვუხსნიდი ჩემს მეგობარს, რომ ბერლინი დღისითაც ისეთივე განუმეორებელია, როგორც ღამე.

ამ ისტორიას მათ ვუძღვნი, ვისაც გონია, რომ ბერლინის კარი ტურისტებისთვის მხოლოდ პარასკევს საღამოს იღება და კვირას იხურება.

ჩემი გიდი და მასპინძელი მიშა იყო. რუსი სტუდენტი. თავიდან არ ვეკითხებოდი პუტინზე. პასუხის მეშინოდა, მაგრამ ძნელი გამოსაცნობი არ აღმოჩნდა როგორი უნდა იყოს ბიჭი მოსკოვიდან ბერლინში რომ გადმოვა, მას შემდეგ რაც მიხვდება რომ მოსკოვი არაა მისი ქალაქი. ძალიან ჯანსაღი აზროვნების ბიჭია, ძალიან სწორი ხედვებით. მიშა და მარიკა (ცოლ-ქმარი არიან, ჩემი მეგობრის მეგობრები) ბერლინის “გაფერადებულ” ნაწილში ცხოვრობენ.

მარიკა ნახევრად ქართველია, ბერლინი თანამედროვე არქიტექტურის გამო მოსწონს. ამბობს, რომ მისთვის ისტორია და წარსული საინტერესოა, მაგრამ ბევრად უფრო აინტერესებს ადამიანის ახლანდელი შესაძლებლობები. მარიკას ბევრს მოვუსმენდი სიამოვნებით. მაგრამ ბევრი დრო არასდროს არ გაქვს, როცა ტურისტი ხარ.

წავედით ბერლინის ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ღირსშესანიშნაობასთან, რომელიც ნაპოლეონზე გამარჯვების აღსანიშნავად აიგო. ბრანდერბურგის კარიბჭემ (ისევე როგორც გერმანიის მთელმა იდეამ) ფუნქცია შეიცვალა. იგი ადრე ბერლინის ორად გაყოფის სიმბოლოს წარმოადგენდა, ახლა კი ერთიანობის სიმბოლოა.

იქვეა ჰოლოკოსტის შედეგად დაღუპულ ებრაელთა მემორიალი. გენოციდის მემორიალი წარმოადგენს ბლოკთა საზარელ რიგებს. აქ მოხვედრამდე მემორიალი ყალბი მნიშვნელობის სიტყვა იყო ჩემთვის. ცოტა ირონიულიც.

აი, ასეთი მემორიალები ნამდვილად საჭიროა. ჩვენთანაც სადაც საბჭოთა რეპრესიების კვალი თითქმის არ არსებობს. მემორიალი მცდელობაა სულ ცოტათი მაინც განიცადო ის, რასაც განიცდიდნენ ებრაელები მეორე მსოფლიო ომის დროს.

უზარმაზარ ფართობზე, 2700 ერთნაირად ნაცრისფერი მართკუთხა ქვებია. ქვები ჯერ პატარაა. თითქოს უბრალოდ საფლავის ქვებს შორის დადიხარ. შემდეგ კი თანდათან იზრდება. გასასვლელებიც თითქოს ვიწროვდება. ამ ვიწრო დერეფნებში, რომელშიც იძულებული ხარ მარტო იარო და ხმის გამცემი არ გყავდეს, წარმოუდგენელი უმწეობის, დაუცველობის განცდა გიპყრობს. კი არ სუნთქავ, ქოშინს იწყებ. სულ უფრო შორიდან გესმის ხმაური ქალაქისა. პერსპექტივაში მხოლოდ ლაბირინთია, ბეტონის ყრუ კედლები და ჯოჯოხეთური უსამართლობის განცდა, რომელსაც ყველაზე პასუხგაუცემელი კითხვები მოსდევს ხოლმე თან და რომელსაც ებრაელები ალბათ ხშირად სვამდნენ უმისამართოთ: “რატომ“, „რისთვის?“

ეს მემორიალი კიდევ ერთი დასტურია იმისა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია დამთვალიერებელს, მნახველს, მომხმარებელს ჰქონდეს ფუნქცია.

მემორიალს რომ დააღწევ თავს პარკინგია. მანქანების პარკინგი, რომელსაც აუცილებლად ჩაუვლი გვერდს, თუ გვერდით ქალაქის მცოდნე არ გახლავს. ერთი შეხედვით შეუმჩნეველ ტაბლოზე წარწერაა, რომლის მიხედვით გებულობ, რომ  პარკინგის ქვეშ ჰიტლერის ბუნკერია.

გერმანელებმა მასში ბეტონი ჩაასხეს და ზედ ავტოსადგომი გააკეთეს. აი, ასე.

მალევე მუზეუმსაც მივადექით – Topography Des Terrors. იქ სადაც გესტაპოს შენობა იყო დღეს “ტერორის ტოპოგრაფიის” მუზეუმის სუპერ თანამედროვე შენობაა.

ინგლისური აუდიოგიდები სამწუხაროდ არ აქვთ. თუმცა მერე ხვდები, რომ არც გჭირდება. ყველგან წარწერებია. ყველა ფოტოზე, ყველა ვიდეოზე. კედლებზე კიდია კოშმარული ფოტოები, რომელიც ტერორის ჯოჯოხეთში გაბრუნებს. ქვეყნები რომელსაც ტერორი შეეხო, ცალკე სექციებადაა. იტალიური მუზეუმების შემდეგ (სადაც აღტაცებისგან გამოწვეული მულტიკულტურული ხმაური გარემოს აყრუებს), აქ სიჩუმე გაყრუებს. შემზარავი სიჩუმე, შემზარავი ფოტოები და გაფითრებული დამთვალიერებლები. ყველა ჩუმადაა.

ბერლინი რაღაცნაირი ქალაქია. მიდიხარ ქუჩაში და უცებ ხედავ წარწერას მუზეუმზე: „By defending the liberty and unity Ukraine we defend the liberty and unity of the countries of EUROPE. Vladimer Putin: Abandon your geopolitical ambitions and set the whole of Ukraine free.”

ქუჩები ბერლინის ცალკე ნაირსახეობაა, განსაკუთრებით ის ადგილები, სადაც ბევრი გრაფიტია.

აი, სულ სხვა რამეს გთავაზობს პერგამონის მუზეუმი:

პერგამონის მუზეუმში იშტარის კარიბჭე უკარგესია. ლურჯი მომინანქრებული ფილები ლეგენდარული ბაბილონიდან, ლომების, ხარების, დრაკონების გამოსახულებით. საოცრებაა ბერძნული კოლონები, მილეტის ბაზრის შესასვლელი ყველაზე მძიმე ექსპონატია, რომელიც მუზეუმის ქვეშაა. აქ ჩვ.წ.აღრიცხვამდე დათარიღებული ექსპონატები დევს. ასურული კულტურის ოთახები. ალეპოს ფასადები, თუმცა ისლამური ყველაზე მეტად მომეწონა, განსაკუთრებით კერამიკული სამლოცველოები – აი, ძალიან!

ვინც არაა არქეოლოგიური გათხრებიდან ამოღებული ნატეხების დიდი მოყვარული და ვინც ბერლინში ამ მუზეუმის გამო არ ჩავა, ის აუცილებლად უნდა წავიდეს Jewish Museum-ში.

ხომ არსებობს ემოციური შენობები? ან შენობები რომელსაც ხმა აქვს… ბერლინში მიხვდებით რას ნიშნავს ემოციური არქიტეტურა. უფრო ზუსტად კი, დანიელ ლებესკინდის აშენებულ ებრაელების მუზეუმში მიხვდებით, რომ არიქტეტურას ისეთივე ძალა აქვს, როგორც მუსიკას შეიძლება ჰქონდეს, ან კინოს.

ებრაეული მუზეუმი არის წარმოუდგენლად მაგარი სანახაობა!

ფუნქცია აქვს არამხოლოდ ექსპონატებს, არამედ დამთვალიერებლებსაც. იგრძნობა რომ ნათია, ლელა, თათა, პეტრე, პავლე და ნებისმიერი აქ მოსული ძალიან მნიშვნელოვანი ვინმეა. უფრო სწორედ, ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენ გავიგოთ, გავიაზროთ მთელი ის ჯოჯოხეთი, რაც ებრაელებს გადახდათ თავს ტერორის გამო. ნაღვლიანი ებრაული თავგადასავლის მონაწილე ხდები როგორც კი დაქანებულ დერეფნებში სიარულს იწყებ.

შემინულ კუბებში ნივთებია. უპატრონოდ დარჩენილ ზინგერის საკერავ მანქანას, ლაბადის გასაწმენდ ჯაგრისს, შანდალს, ძველ ფოტოს საოჯახო ალბომიდან “სახლური” შუქი ეცემა… ამ ნივთებს პატრონი ყავდათ. მათ იყენებდნენ. მერე კი ყველა წაიყვანეს. სახლი დაკეტეს. მუზეუმის ტეხილ და დაქანებულ დერეფნებში თითქოს ამ ნივთების პატრონთა ყოფნა ისევ იგრძნობა. და ამავდროულად პირიქით, საერთოდ აღარ იგრძნობა.

ვახ, ამ აკვიატებამ გამაგიჟა ზუსტად. თან რომ იყვნენ და არ იყვნენ.

ახალი შენობა მიწისქვეშ უერთდება ძველს, რომელიც ბაროკოს სტილშია. ისეთი გაურკველობის განცდაა – ვერ ხვდები საით უნდა გახვიდე, რომელ სართულზე ხარ.. ვიწრო, ტეხილი ფანჯრებიდან ამის გარკვევის პერსპექტივა არაა. ახალი შენობის მთავარი ისტორია კი ეს არის: Between the lines უნდა გავეჩხიროთ. სადღაც ბეტონის ყრუ კედლებსა და დაქანებებს შორის. შენობა ითვალისწინებს ასევე Voids (სიცარიელე) ოთახებს. ეს შახტებია, რომელიც დალუქულია და მნახველმა მხოლოდ უნდა წარმოიდგინოს. რა უცნაურია, არა? თუმცა ხუთი  წარმოსახვითი Void-იდან მხოლოდ ერთში შეიძლება შეღწევა. „შეღწევა“ ძალიან ზუსტი სიტყვაა და ზუსტად ასახავს აქ შესვლის პროცესს. ამ ოთახს Memory Void ქვია. ოთახსაც ვერ ვუწოდებთ  ზუსტად არ ვიცი რა არის. დავარქვათ სივრცე. სივრცე, სადაც რკინის სევდიან სახეებზე დადიხარ. დადიხარ და ყურისწამღები ლეწვის ხმაა. საოცრად დამთრგუნველი.

ვოიდიდან რომ გამოდიხარ, ერთი მოსმით დახატული ნახატები უნდა გაიაროთ, რომელიც ქრისტიანებს, მუსლიმებს და ებრაელებს ეძღვნებათ. მგონი “Crocks” შეიძლება ვუწოდოთ ასეთ ნახატებს. კიდევ იქვე შეგიძლიათ სურვილი დატოვოთ ბროწეულის ხეზე.

ძირითადად ყველა სურვილი ერთნაირია: ითხოვენ მშვიდობას, თავისუფლებას, ბევრ სიყვარულს და ტოლერანტობას.

ასევე აქაა ჰოლოკოსტის კოშკი. ორი დიდი ნაცრისფერი კედელი შუაში ძალიან პატარა გამჭოლი სინათლის ნაპრალით. ისეთი სევდაა, ისეთი სასოწარკვეთა.

შეუძლებელია ყველაფერს სიტყვები დაადო. თუ გექნებათ შანსი, თავად ნახეთ. აქაა ასევე “განდევნის ბაღი” (იმედია სწორად ვთარგმნე) ნაცრისფერი, სასტიკი სტელები, რომლის ვიწრო გასასვლელებში იკარგები, კარგავ წონასწორობას (გულირევის შეგრძნებაც კი აქვს ზოგს) და მარტოსულობის პანიკა გიპყრობს.

მოკლედ, უნდა ნახოთ ეს მუზეუმი!

ღამე გამოვედით და პოტსდამერის მოედანზე ვისეირნეთ. არაფერი ჯობს ზამთრის სუსხიან საღამოს გლინტვეინის წრუპვას. კიდევ უფრო გასაგიჟებელია გერმანული ფაბები.

Sophienstraße 11-ში ძალიან კუსკუსა ფაბი ვნახე, სახელად “Sophie 11“ და ლუდი დავლიე. ძალიან გავდა ომისდროინდელ კაფეს. კიდევ ერთი გასაგიჟებელი ფაბია Brauhaus Georgbræu im Nikolaiviertel. ღმერთო, როგორი ბურგერებია და ღორის ხორცი და საერთოდ რა დიდებულებაა! ჰეი, ვინც ამ ისტორიას კითხულობთ, დაიკიდეთ რაიხსტაგები და ბერგჰაინები, წადით ამ ფაბში.

გერმანულ კლუბებზე ქართველებს იმდენი აქვთ დაწერილი, რამდენჯერაც საშუალო სტატისტიკურად სკოლის მოსწავლე წერს: “როგორ გავატარე არდადაგები“. თავიდანვე ვთქვი დიდად ამ თემას არ გვაშლიდი. მხოლოდ ერთს გეტყვით: ბერგჰაინზე არაფერს გეტყვით. არსებობს რაღაც რაზეც წერა არ შეიძლება. აი, მის ახლოს კი, კიდევ ბევრი კლუბია და თუ ძალიან გეზარებათ ფეის-კონტროლის გრძელ რიგში დგომა, რომელიმეში აუცილებლად შედით. ერთ-ერთში მე ვიყავი. ინსტალაცია იყო გასაგიჟებელი, თითქოს სადღაც დავფრინავდით. ადამიანის მგსავსი არსებები, ემბრიონის ფორმაში იყვნენ სრულიად თავისუფალ ვარდნაში.

და საერთოდ, გერმანიაში ყველაზე დიდი სანახაობა ხალხია. საოცარი საზოგადოებაა. სანახაობაა ხალხის დამოკიდებულება წარსულის მიმართ. როგორ მოახდინეს “წარსულის გადამუშავება” და როგორ გადაწყვიტეს ცხოვრების სრულიად სხვანაირად დაწყება. ყველაფერში იგრძნობა ლტოლვა ცვლილებებისა და სიახლეების მიმართ – არქიტექტურაში, მუსიკაში, ხელოვნებაში, კულტურაში, სხვა ერების მიმართ დამოკიდებულებაში. იგრძნობა ძალიან დიდი დისტანცირება (და არა იგნორირება) წარსულთან. თუ არ გჯერათ, წადით ბერლინის პარკში, რომელიც ქალაქის შუაგულშია, რაიხსტაგის ეზოსთან. ულამაზესი, უზარმაზარი, ხასხასა პარკი სავსე ჯანსაღი ჰაერით და ადამიანებით.

მთელი დღე პარკში გავატარე. ხალხის თვალიერებაზე საინტერესო არაფერია. ნახატების თვალიერებას (თუნდაც შედევრების) ბევრად ჯობია. როგორც კი მოსაღამოვდა Kreuzberg-ში მთელი ღამე გრაფიტებს ვათვალიერებდი. მერე კი ბერლინის კედლის სტრიტ-არტს.

უხხ, მაგარია! რას არ ნახავ აქ, ბერლინის კედელზე. ეს საზიზღარი კედელი სიყვარულის გამოხატვის შესაძლებლობად აქციეს. მხოლოდ სუპერ ერებს შეუძლიათ ეს. მშვიდობა, გერმანული თვითირონია, მუსიკა, პოეზია, კინო, სექსი, რელიგია – აქ ყველაფერია, რაც ომს გამორიცხავს. ბერლინის იმ მხარეს (მე რომ მიყვარს) სულ ახალგაზრდები არიან. ბერლინის კედელივით ფერადი თმებით და თვალებით, რომელშიც ამას წაიკითხავ:

რა დროს სიძულვილია? ხომ არ გაგიჟდით?

მიყვარს ეს ხალხი <3